November 2018
Alarm! Alarm! Gas!
Het Object van de Maand November is één van de beschermingsmiddelen waarmee leden van de Passieve Luchtbescherming werden uitgerust tijdens het Interbellum: een zogenaamde AGM anti-gasmasker.
Na de verschrikkelijke ervaringen met gifgas tijdens de Eerste Wereldoorlog zat de schrik er goed. Gedurende de oorlog werden reeds de eerste beschermingsmaskers voor soldaten uitgereikt, om zich beter te kunnen weren tegen de dodelijke gasaanvallen. In de jaren 1920 en 1930 werden alle (Belgische) militairen onverminderd voorzien van een beschermingsmasker en werd het zelfs een standaard uitrustingsstuk.
Niet alleen soldaten, maar ook de Belgische burger bleef in die periode niet geheel uit het vizier van de industrie die anti-gasmaskers fabriceerde. De industrie speelde handig in op de collectieve angst voor nieuwe (gifgas)conflicten en de commercialisering van dergelijke maskers voor de civiele markt bleek dan ook zeer lucratief.
Het Object van de Maand November is één van de beschermingsmiddelen waarmee leden van de Passieve Luchtbescherming werden uitgerust tijdens het Interbellum: een zogenaamde AGM anti-gasmasker.
Na de verschrikkelijke ervaringen met gifgas tijdens de Eerste Wereldoorlog zat de schrik er goed. Gedurende de oorlog werden reeds de eerste beschermingsmaskers voor soldaten uitgereikt, om zich beter te kunnen weren tegen de dodelijke gasaanvallen. In de jaren 1920 en 1930 werden alle (Belgische) militairen onverminderd voorzien van een beschermingsmasker en werd het zelfs een standaard uitrustingsstuk.
Niet alleen soldaten, maar ook de Belgische burger bleef in die periode niet geheel uit het vizier van de industrie die anti-gasmaskers fabriceerde. De industrie speelde handig in op de collectieve angst voor nieuwe (gifgas)conflicten en de commercialisering van dergelijke maskers voor de civiele markt bleek dan ook zeer lucratief.
In oorsprong werd het AGM anti-gasmasker ontwikkeld door de firma L’Anti-Gaz NV, een bedrijf uit Brussel dat zowel passieve als actieve gasmaskers of 'filtermaskers' fabriceerde voor (hoofdzakelijk) de civiele markt. De zogenaamde 'passieve filtermaskers' waren voor de burgerbevolking bestemd. Bij deze laatste maskers was de filter meestal rechtstreeks op het gelaatsstuk gemonteerd. Het geheel zat ook vaak in een metalen koker, waardoor het compact kon worden opgeborgen.
Het AGM gasmasker was een 'actief filtermasker' of een 'masker voor actieve ploegen' en was speciaal bestemd voor vrijwilligers van de Territoriale Burgerlijke Wacht, de Bond voor Luchtbescherming, de Brandweer, het Roode Kruis, enz. Kortom, voor alle hulpverleners. Het masker was bedoeld voor actieve hulpverlening en volledig geschikt om langere tijd in een giftige atmosfeer te vertoeven.
Het grootste verschil tussen de passieve en actieve maskers was de grotere filtreermogelijkheid van het actieve model. De actieve maskers waren om die reden voorzien van een grotere filterdoos, die door de grootte en het gewicht moeilijk rechtstreeks op het gelaatsstuk kon worden gemonteerd. Het type AGM had bijgevolg, zoals de meeste actieve types, een slang tussen de filter en het gelaatsmasker. Omdat die versie minder compact was, kreeg deze eveneens een canvas draagzak.
Het grootste verschil tussen de passieve en actieve maskers was de grotere filtreermogelijkheid van het actieve model. De actieve maskers waren om die reden voorzien van een grotere filterdoos, die door de grootte en het gewicht moeilijk rechtstreeks op het gelaatsstuk kon worden gemonteerd. Het type AGM had bijgevolg, zoals de meeste actieve types, een slang tussen de filter en het gelaatsmasker. Omdat die versie minder compact was, kreeg deze eveneens een canvas draagzak.
Door het potentiële gevaar voor een nieuwe oorlog was de firma L’Anti-Gaz overbevraagd in de jaren 1930. Om die reden sloot L’Anti-Gaz een samenwerkingsovereenkomst met de firma Sacic S.A. Die samenwerking uitte zich ook visueel. Door de nauwe samenwerking tussen verschillende producenten bij de ontwikkeling van het AGM masker, bestaan deze dan ook uit een mix van onderdelen, met bijhorende markeringen, afkomstig uit verschillende fabrieken.
Die laatste firma, Sacic S.A., was de hoofdleverancier van het militaire Model 1934, dat werd gebruikt binnen het Belgische Leger. Het AGM masker had dan ook een gelijkaardig gelaatsstuk, alsook de rubberen slang en de filterbus vertoonden sterke gelijkenissen. Naast het masker zelf had ook de canvas draagzak een militair uiterlijk. De AGM maskers werden echter louter ontwikkeld voor civiel gebruik en voornamelijk bedeeld aan de Luchtbeschermingsdiensten. Het type was dan ook één van de anti-gasmaskers die 'officieel' waren aangenomen door de Bond voor Luchtbescherming nadat het door de bevoegde diensten was getest en goedgekeurd.
Gasmaskers bij de Balense Passieve Luchtbescherming
Ook de Luchtbeschermingsdiensten van de Gemeente Balen hadden 50 actieve en 500 passieve gasmaskers klaarliggen voor noodgevallen. De actieve maskers waren wellicht van het type AG 20 of AGM van de firma L'Anti-Gaz NV uit Brussel. De passieve maskers werden besteld bij en geleverd door de firma Société Belge de l'Azote et des Produits Chimiques du Marly uit Renory-Ougrée.
Tijdens de Duitse bezetting moest de vooroorlogse stock van goederen worden opgegeven aan de Provinciale overheid. In december 1940 meldde de toenmalige burgemeester van Balen, Alois Delsupehe, dat er in Balen de volgende zaken aanwezig waren:
Ook de Luchtbeschermingsdiensten van de Gemeente Balen hadden 50 actieve en 500 passieve gasmaskers klaarliggen voor noodgevallen. De actieve maskers waren wellicht van het type AG 20 of AGM van de firma L'Anti-Gaz NV uit Brussel. De passieve maskers werden besteld bij en geleverd door de firma Société Belge de l'Azote et des Produits Chimiques du Marly uit Renory-Ougrée.
Tijdens de Duitse bezetting moest de vooroorlogse stock van goederen worden opgegeven aan de Provinciale overheid. In december 1940 meldde de toenmalige burgemeester van Balen, Alois Delsupehe, dat er in Balen de volgende zaken aanwezig waren:
- 2 handsirenen
- 1 automatische sireen
- 2 handpompen
- 200 kgr. Chloor
- 2 paar botten
- 8 paar handschoenen
- 2 antiblaartrekkende kleederen
- 50 actieve maskers
- 500 passieve maskers
- Gasmasker droger
- 25 stormlantaarnen
Bronnen
Belgian Gasmasks, 1918-present, (gasmasks.be).
DIERCKX, B. en VANLEEUWEN, T., Plichtsbewust of verplicht?! Bijzondere Wachtkorpsen in Balen tijdens de Tweede Wereldoorlog, Balen, 2018.
GAB, Passieve Luchtbescherming en T.B.W., 1934-1945.
HENDRICKX, R. en JODOGNE, J., Uw bescherming tegen het Luchtgevaar, Brussel, 1939.
'Luchtbescherming', Officieel tijdschrift van den B.L.B., 1937-1940.
Belgian Gasmasks, 1918-present, (gasmasks.be).
DIERCKX, B. en VANLEEUWEN, T., Plichtsbewust of verplicht?! Bijzondere Wachtkorpsen in Balen tijdens de Tweede Wereldoorlog, Balen, 2018.
GAB, Passieve Luchtbescherming en T.B.W., 1934-1945.
HENDRICKX, R. en JODOGNE, J., Uw bescherming tegen het Luchtgevaar, Brussel, 1939.
'Luchtbescherming', Officieel tijdschrift van den B.L.B., 1937-1940.