Maart 2014
Het object van de maand Maart 2014 zijn twee periodiek informatiebrochures over 'Radio België', in de volksmond ook wel beter bekend als 'Radio Londen'. De exemplaren werden beiden gedrukt in het Engelse Wimbley - Middlesex en uitgegeven naar aanleiding van de bevrijding van België. De Franstalige brochure dateert van september 1944 en de Nederlandstalige van oktober 1945.
Ici Radio Belgique! Hier Radio België!
Met die bekende openingswoorden begonnen steevast alle uitzendingen van de vrije Belgische radio-omroep in Londen.
Op 10 mei 1940 vielen Duitse troepen België binnen. Na achttien dagen werd het volledige Belgische grondgebied door de Duitsers bezet. Ook de golflengtes van het Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep (NIR) werden daarbij door de bezetter ingepalmd. Een deel van het voormalige NIR-personeel vluchtte aanvankelijk mee naar Frankrijk om van daaruit de uitzendingen verder te zetten en zo contact te houden met de Belgische bevolking. In juni 1940 werd duidelijk dat ook het Franse leger moest capituleren. Enkele personeelsleden van de NIR vluchtten vervolgens naar Engeland om daar hun activiteiten verder te zetten.
Op initiatief van de Belgische regering in Londen werd er op 28 september 1940 een vrije Belgische radio-omroep opgericht. De Britse radiozender BBC omhelsde het initiatief en schonk de nodige zendtijd. De uitzendingen van Radio België – Radio Belgique waren gericht aan de bevolking van het bezette België en hadden vooral een propagandafunctie. Een typisch tromgeroffel vormde de muzikale inleiding van elke uitzending, gevolgd door de woorden ‘Ici Radio Belgique! Hier Radio België!’. De eerste uitzending werd afwisselend in het Frans en in het Nederlands gepresenteerd door Victor de Laveleye en Fernand Geersens, beter bekend als Jan Moedwil. Na die eerste maal werd overgegaan naar een Franstalige uitzending door de Laveye op de pare dagen en een uitzending in het Nederlands door Geersens op de onpare dagen. Victor de Laveleye lanceerde het beroemde V-overwinningsteken en sloot zijn programma steeds af met de leuze ‘On les aura, les Boches!’. Jan Moedwil vertaalde die slotzin naar ‘Wij doen ons best, zonder er op te boffen, toch krijgen we ze wel de Moffen!’. Die slotzin vond enorm veel bijval aan het thuisfront, waardoor de uitzendingen van Radio België ook zeer populair werden bij de Belgische bevolking.
Met die bekende openingswoorden begonnen steevast alle uitzendingen van de vrije Belgische radio-omroep in Londen.
Op 10 mei 1940 vielen Duitse troepen België binnen. Na achttien dagen werd het volledige Belgische grondgebied door de Duitsers bezet. Ook de golflengtes van het Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep (NIR) werden daarbij door de bezetter ingepalmd. Een deel van het voormalige NIR-personeel vluchtte aanvankelijk mee naar Frankrijk om van daaruit de uitzendingen verder te zetten en zo contact te houden met de Belgische bevolking. In juni 1940 werd duidelijk dat ook het Franse leger moest capituleren. Enkele personeelsleden van de NIR vluchtten vervolgens naar Engeland om daar hun activiteiten verder te zetten.
Op initiatief van de Belgische regering in Londen werd er op 28 september 1940 een vrije Belgische radio-omroep opgericht. De Britse radiozender BBC omhelsde het initiatief en schonk de nodige zendtijd. De uitzendingen van Radio België – Radio Belgique waren gericht aan de bevolking van het bezette België en hadden vooral een propagandafunctie. Een typisch tromgeroffel vormde de muzikale inleiding van elke uitzending, gevolgd door de woorden ‘Ici Radio Belgique! Hier Radio België!’. De eerste uitzending werd afwisselend in het Frans en in het Nederlands gepresenteerd door Victor de Laveleye en Fernand Geersens, beter bekend als Jan Moedwil. Na die eerste maal werd overgegaan naar een Franstalige uitzending door de Laveye op de pare dagen en een uitzending in het Nederlands door Geersens op de onpare dagen. Victor de Laveleye lanceerde het beroemde V-overwinningsteken en sloot zijn programma steeds af met de leuze ‘On les aura, les Boches!’. Jan Moedwil vertaalde die slotzin naar ‘Wij doen ons best, zonder er op te boffen, toch krijgen we ze wel de Moffen!’. Die slotzin vond enorm veel bijval aan het thuisfront, waardoor de uitzendingen van Radio België ook zeer populair werden bij de Belgische bevolking.
In het bezette België nam de Militaire bevelhebber echter al snel maatregelen om die populariteit in te dijken. Op 27 juli 1940 werd een Duitse verordening uitgevaardigd die bepaalde dat het verboden was om naar de Engelse zenders te luisteren en de opgevangen berichten te verspreiden. Op het einde van 1941 werd het verbod zelfs uitgebreid tot alle niet-Duitse zenders. Toch lapten heel wat burgers die regelgeving aan hun laars. Vele Balenaren luisterden dan ook in het geniep naar ‘Radio Londen’. Deuren en ramen werden zorgvuldig afgesloten. Burgers verzamelden vervolgens rond het radiotoestel en poogden, met het oor tegen de luidspreker, allerlei berichten van over het kanaal op te vangen. De Duitsers kenden maar al te goed de populariteit van de vrije zender en deden er alles aan om de uitzendingen te verstoren. Daarnaast werden ook vele Belgen betrapt of verraden wanneer zij afstemden op Radio België. Voor die burgers volgden zware straffen en de radio werd vanzelfsprekend in beslag genomen. Het toestel werd in vele gevallen dan ook goed verstopt.
De nieuwsberichten uit Londen stonden volledig onder controle van de Britse radio-omroep BBC, zo ook de Nederlandstalige berichten. Het programma van Jan Moedwil was beperkt tot algemene informatie die als propagandamiddel moest dienen. ‘Radio België’ had vooral tot doel de vaderlandsliefde op te roepen en de bezette bevolking een hart onder de riem te steken.
Regelmatig werden er ook geheime boodschappen uitgezonden voor het verzet in België. Vooral tijdens de bevrijding van België in het jaar 1944 speelden die meldingen een grote rol. Op 1 september 1944 kwam voor de lokale leden van het Geheime Leger het langverwachte bericht ’Methusalem a mis ses grands sabots’. Die geheime mededeling riep alle weerstanders uit de sectoren Balen, Olmen, Mol, Leopoldsburg en Beringen op om te verzamelen in het hoofdkwartier van het Geheim Leger in het kasteel van de Most te Balen. Een honderdtal weerstanders gaf bijgevolg gehoor aan de oproep. De bevrijding van de streek was toen een kwestie van dagen.
Op 16 september 1944 sprak Jan Moedwil voor de laatste keer het Belgische volk toe op ‘Radio België’.
Bronnen
Brochure ‘Hier is Londen’, Wembley, 1945.
Brochure ‘Ici Radio Belgique’, Wimbley, 1944.
CASERT, R., ‘De Belgische radio-omroep en het oplossen van de oorlogssituatie (1939-1947)’, BTNG, 15 (1984), 487-510.
DE STRIJCKER, L., NS-Liederen in België 1940-1945, Ongepubliceerde licentiaatsverhandeling, KULeuven, 2002.
ERFGOED BALEN, ‘Nooit meer oorlog’, Balen en Olmen tijdens WOI en WOII, Mol, 2008.
Jan Moedwil (Fernad Geersens, 1895-1959), Inventaris van het archieffonds (1920-1981), Archief van en over Fernand Geersens en zijn echtgenote Joanne Rimbaut, Liberaal Archief, Gent, 2005.
LEVY, P.M.G., Helden en martelaren 1940-45, De gefusiljeerden, Brussel, s.d.
VERHEIJEN, G., ‘Het radiotoestel in de WOII in België’, Retro Radio, 2008, 20-23.
VRT In de kijker, (http://www.vrt.be/tijdslijn/we-krijgen-ze-wel-de-moffen).
De foto's zijn afkomstig uit de Brochures 'Hier is Londen' en 'Ici Radio Belgique'. De tekening is een detailopname uit het boek 'Helden en Martelaren' van P.M.G. Levy.
De nieuwsberichten uit Londen stonden volledig onder controle van de Britse radio-omroep BBC, zo ook de Nederlandstalige berichten. Het programma van Jan Moedwil was beperkt tot algemene informatie die als propagandamiddel moest dienen. ‘Radio België’ had vooral tot doel de vaderlandsliefde op te roepen en de bezette bevolking een hart onder de riem te steken.
Regelmatig werden er ook geheime boodschappen uitgezonden voor het verzet in België. Vooral tijdens de bevrijding van België in het jaar 1944 speelden die meldingen een grote rol. Op 1 september 1944 kwam voor de lokale leden van het Geheime Leger het langverwachte bericht ’Methusalem a mis ses grands sabots’. Die geheime mededeling riep alle weerstanders uit de sectoren Balen, Olmen, Mol, Leopoldsburg en Beringen op om te verzamelen in het hoofdkwartier van het Geheim Leger in het kasteel van de Most te Balen. Een honderdtal weerstanders gaf bijgevolg gehoor aan de oproep. De bevrijding van de streek was toen een kwestie van dagen.
Op 16 september 1944 sprak Jan Moedwil voor de laatste keer het Belgische volk toe op ‘Radio België’.
Bronnen
Brochure ‘Hier is Londen’, Wembley, 1945.
Brochure ‘Ici Radio Belgique’, Wimbley, 1944.
CASERT, R., ‘De Belgische radio-omroep en het oplossen van de oorlogssituatie (1939-1947)’, BTNG, 15 (1984), 487-510.
DE STRIJCKER, L., NS-Liederen in België 1940-1945, Ongepubliceerde licentiaatsverhandeling, KULeuven, 2002.
ERFGOED BALEN, ‘Nooit meer oorlog’, Balen en Olmen tijdens WOI en WOII, Mol, 2008.
Jan Moedwil (Fernad Geersens, 1895-1959), Inventaris van het archieffonds (1920-1981), Archief van en over Fernand Geersens en zijn echtgenote Joanne Rimbaut, Liberaal Archief, Gent, 2005.
LEVY, P.M.G., Helden en martelaren 1940-45, De gefusiljeerden, Brussel, s.d.
VERHEIJEN, G., ‘Het radiotoestel in de WOII in België’, Retro Radio, 2008, 20-23.
VRT In de kijker, (http://www.vrt.be/tijdslijn/we-krijgen-ze-wel-de-moffen).
De foto's zijn afkomstig uit de Brochures 'Hier is Londen' en 'Ici Radio Belgique'. De tekening is een detailopname uit het boek 'Helden en Martelaren' van P.M.G. Levy.