Augustus 2020
Een 'onbewuste' sabotagedaad te Balen-Hoolst.
Duitse communicatiepost ten velde.
Tijdens de oorlogsjaren was de Duitse bezetter moeilijk weg te denken uit het dagelijkse straatbeeld te Balen. Net zoals in het overgrote deel van België had de Duitse bezetter zich prominent verspreid over alle bezette gebieden. Balen en Olmen wisten hier evenmin aan te ontsnappen.
Om communicatie tussen verschillende legeronderdelen mogelijk te maken werden ondergrondse telefoonlijnen aangelegd. Op deze manier kon nieuwe informatie zonder veel tijdverlies efficiënt worden doorgegeven.
De aanleg van dit netwerk werd al snel na de inval op punt gezet, zo liep er ook een ondergrondse telefoonlijn tussen Olmen en Balen.
De aanleg van dit netwerk werd al snel na de inval op punt gezet, zo liep er ook een ondergrondse telefoonlijn tussen Olmen en Balen.
In Hoolst (ter hoogte van het huidige nummer 60 - destijds huis nummer 7 op de kaart) was toenmalig bewoner Felix Janssens op een dag het veld aan het bewerken toen hij op 'felle koperdraad' stootte onder de grond. In zijn enthousiasme wist Felix een tiental meter van deze draad uit de grond te halen en voor de Duitsers te verstoppen. Of hij zich al dan niet bewust was waarvoor deze kabel effectief bestemd was, is helaas onbekend.
Natuurlijk duurde het niet lang alvorens de bezetter in de kiezen had dat er met hun telefoondraad was gerommeld en de communicatie tussen Balen en Olmen plat lag. Zo moesten zij inderdaad vaststellen dat er een heel deel van hun telefoonlijn te Hoolst was verdwenen, net tussen de hoeve van Felix Janssens en de achterin gelegen hoeve van de Familie Loos (huis nummer 6 op de kaart). De verwijderde lijn werd aangegeven in rood op de bovenstaande kaart.
Natuurlijk duurde het niet lang alvorens de bezetter in de kiezen had dat er met hun telefoondraad was gerommeld en de communicatie tussen Balen en Olmen plat lag. Zo moesten zij inderdaad vaststellen dat er een heel deel van hun telefoonlijn te Hoolst was verdwenen, net tussen de hoeve van Felix Janssens en de achterin gelegen hoeve van de Familie Loos (huis nummer 6 op de kaart). De verwijderde lijn werd aangegeven in rood op de bovenstaande kaart.
De Duitsers die dit vaststelden, gingen uit van een sabotagedaad en waren in alle staten. De familie Loos werd hierop uit hun hoeve gehaald. Vader Jan Loos was immers al bekend bij de lokaal gelegerde Duitsers. Hij had al vaker overhoop gelegen met manschappen die met regelmaat een pint kwam drinken in het (schuin) tegenover gelegen café De Ster (huis nummer 3 op de kaart) bij August Geenen: 'ahja, want daar zaten alle schone maskes'.
Onder schot van een pistool werden Jan met de 3 kinderen Piejer, Julia en Sofie Loos tegen de gevel van de hoeve ondervraagd. Na een doorzoeking van de hoeve werd echter niets gevonden ten huize Loos.
Jan was wel op de hoogte dat Felix Janssens eerder koperdraad uit de grond had gehaald, maar weigerde zijn buurman te verraden en beweerde niet te weten wie met de kabel aan de haal was gegaan.
Het waren bange momenten voor de families Loos en Janssen, die dit natuurlijk allemaal zagen gebeuren. Hoe lang deze ondervraging in werkelijkheid duurde kan niemand zich herinneren.... Gelukkig besloten de ondervragers op wonderlijke wijze, zonder resultaat en zonder slachtoffers te maken weer terug te keren naar hun posten.
Jan was wel op de hoogte dat Felix Janssens eerder koperdraad uit de grond had gehaald, maar weigerde zijn buurman te verraden en beweerde niet te weten wie met de kabel aan de haal was gegaan.
Het waren bange momenten voor de families Loos en Janssen, die dit natuurlijk allemaal zagen gebeuren. Hoe lang deze ondervraging in werkelijkheid duurde kan niemand zich herinneren.... Gelukkig besloten de ondervragers op wonderlijke wijze, zonder resultaat en zonder slachtoffers te maken weer terug te keren naar hun posten.
De feldfernsprecher 33 (FF33)
De FF33 ofwel Feldfernsprecher 33 was een Duitse, draagbare veldtelefoon voor algemeen gebruik.
Door middel van een hendel kon de telefoon worden geladen, waarna men met behulp van een telefoonlijn andere telefoons kon bereiken. De FF33 bestond uit een kast met batterij en hoorn, welke werden geborgen in een bakelieten kist. Op de kist vinden we twee plaatjes, een met het Duitse militaire afkortings-alfabet en een blanco plaatje om notities op te noteren. Binnenin staan nog twee plaatjes met hierop de informatie die nodig was om de telefoon te koppelen en een schakelhandleiding.
Door middel van een hendel kon de telefoon worden geladen, waarna men met behulp van een telefoonlijn andere telefoons kon bereiken. De FF33 bestond uit een kast met batterij en hoorn, welke werden geborgen in een bakelieten kist. Op de kist vinden we twee plaatjes, een met het Duitse militaire afkortings-alfabet en een blanco plaatje om notities op te noteren. Binnenin staan nog twee plaatjes met hierop de informatie die nodig was om de telefoon te koppelen en een schakelhandleiding.
Bronnen
BALEN BEVRIJD, Persoonlijke archieven.
Fotocollectie Erfgoed Balen, (www.erfgoedplus.be).
SMEYERS, A., 'Hoolsterberg - Hoolst anno 1931-1947', Jaarboek Erfgoed Balen, 11 (2012).
Met dank aan de heer Marcel Janssens (zoon van Felix) voor de medewerking.
BALEN BEVRIJD, Persoonlijke archieven.
Fotocollectie Erfgoed Balen, (www.erfgoedplus.be).
SMEYERS, A., 'Hoolsterberg - Hoolst anno 1931-1947', Jaarboek Erfgoed Balen, 11 (2012).
Met dank aan de heer Marcel Janssens (zoon van Felix) voor de medewerking.