BALEN BEVRIJD
  • WELKOM
    • Wie zijn wij?
    • Ambassadeur Heemkunde Vandaag
    • Over deze website
  • Object van de Maand
    • Januari 2021
    • Februari 2021
    • Maart 2021
    • April 2021
    • Jaaroverzicht 2020 >
      • December 2020
      • November 2020
      • Oktober 2020
      • September 2020
      • Augustus 2020
      • Juli 2020
      • Juni 2020
      • Mei 2020
      • April 2020
      • Maart 2020
      • Februari 2020
      • Januari 2020
    • Jaaroverzicht 2019
    • Jaaroverzicht 2018
    • Vorige Objecten
  • Pop Up Museum
  • Balen tijdens WOII
  • Oorlogsslachtoffers
    • Inventaris
    • Fiches
  • Collaboratie in de Zuiderkempen
  • Projecten
  • Gooi niets weg!
  • Contacteer ons!
  • Links
  • Nieuwe pagina

Collaboratie in de Zuiderkempen

Een studie over Burgers uit 10 Kempense gemeenten die werden bestraft voor het meewerken met de Duitse Bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog... 
door Tom Vanleeuwen
​
Het begrip ‘Collaboratie’
Het woord collaboratie is eigenlijk afgeleid van het Latijnse woord collaborator en betekend letterlijk medewerker. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben naar schatting een half miljoen Belgen –Vlamingen, Brusselaars en Walen– hun diensten aangeboden om mee te werken met de Duitse Militaire Bezetter.
In de naoorlogse repressietijd, de bestraffing van de collaborateurs, werden er in totaal ongeveer 400.000 dossiers opgemaakt tegen Belgische onderdanen die op de een of andere manier hadden gecollaboreerd. Ongeveer 100.000 burgers kregen ook effectief een straf voor het meewerken met de Duitse bezetter: van terechtstelling over vrijheidsberoving tot verlies (tijdelijk) van de burgerrechten.
​De samenwerking met de Duitse bezetter, de collaboratie, is veelzijdig en complex en kent een oneindig aantal tinten en gradaties. Ruim zeventig jaar na datum is het vraagteken over de collaboratie sterk aanwezig ondanks dat er nog steeds een taboe op rust. Met het verstrijken van de tijd verdwijnen ook de hoofdrolspelers en verbrokkelt stilaan dat taboe. Meer nog, het aantal verzoeken tot duiding en verklaring gaan de laatste jaren steeds in stijgende lijn. Als Balen Bevrijd willen we in deze materie niet achterblijven en willen we ons onderzoek naar de 'Collaboratie in de Antwerpse Kempen' om die reden kenbaar maken.

Bronnenmateriaal
Het onderzoek beperkt zich tot een grondige studie van de uittreksels der vonnissen gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad – Moniteur Belge in de jaargangen van 1944 tot en met 1949. Alle vonnissen, uitgesproken door de verschillende krijgsraden en krijgsrechtbanken, tegen Kempense collaborateurs werden namelijk gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad.
Alle Staatsbladen van de periode 1938 – 1955 werden door een sluitende overeenkomst, in augustus 2017, geschonken door het Stadsarchief van Turnhout aan de Werkgroep Balen Bevrijd en in ons Archief opgenomen.
De werkwijze van het onderzoek 
Negen maanden lang heb ik, tijdens elk beschikbaar stukje vrije tijd, alle uittreksels der vonnissen zoals gepubliceerd in de Belgische Staatsbladen met de meetlat nagelezen op trefwoorden. Voor die studie werden 10 gemeentenamen weerhouden uit onze regio. Thans vallen die tien (toenmalige) gemeenten allen binnen het werkingsgebied van de Erfgoedcel k.ERF. De volgende gemeentes komen bijgevolg in deze studie aan bod:
  • Balen
  • Eindhout
  • Dessel
  • Geel
  • Meerhout
  • Mol
  • Olmen
  • Retie
  • Veerle
  • Vorst-Kempen
Alle Staatsbladen vanaf 1 oktober 1944 tot 31 december 1949 werden daarbij onder de loep genomen. De nummer van elke editie alsook het paginanummer waar één van de bovenstaande gemeenten stonden vermeld, werden geregistreerd en in een uitgebreide lijst opgenomen.  
Vanaf 1950 tot 1955 komt er voor onze regio geen nieuwe informatie meer uit de Staatsbladen. Na de opmaak van een lijst, werden alle uittreksels der vonnissen gedigitaliseerd en gerangschikt per gemeente. Daarna werd overgegaan tot het aanleggen van een beknopt dossier van de vonnissen. Ik heb telkens het eerste vonnis, van alle veroordeelde personen, opgenomen in chronologische volgorde volgens verschijning in het Staatsblad.
De chronologie van het Staatsblad werd bewust overgenomen omdat vele veroordeelden later beroep aantekenden, al dan niet bij verstek (afwezigheid van de beklaagde op de zitting), tegen hun eerste vonnis. Vele veroordeelden komen nog herhaaldelijk terug wanneer hun vonnis in beroep voorkwam. Enkel en alleen wanneer het uittreksel van het vonnis in beroep meer informatie vrijgaf over de persoon in kwestie, werd die informatie toegevoegd bij de info uit het eerst verschenen vonnis. Per persoon werden de volgende gegevens verwerkt:
  • Nummer van het Staatsblad;
  • Dag en datum van het Staatsblad;
  • Paginanummer waarop het vonnis is verschenen;
  • Naam en voornamen der veroordeelde;
  • Geboorteplaats en datum;
  • Woonplaats der gemeente en adres;
  • Beroep der veroordeelde, naargelang het Staatsblad dit meedeelde;
  • Jaartal waarin het vonnis werd uitgesproken;
  • De Krijgsraad of Krijgsrechtbank waar de veroordeelde werd berecht;
  • De strafmaat die uitgesproken werd, of de sanctie die werd opgelegd;
  • Basis der veroordeling.
De bovenstaande informatie is opgeslagen voor tien gemeenten uit onze regio en zal niet publiek worden meegedeeld. Op basis van dat onderzoek kwam wel de studie, die voor u ligt, tot stand en kan een duidelijke eindconclusie worden gemaakt.
De conclusie werd opgedeeld in een luik dat dieper ingaat op de collaboratie binnen de 10 gemeenten en dus een beeld geeft per gemeente. Daarnaast werd ook een globale vergelijking opgemaakt op basis van de gegevens voor de 10 gemeenten samen. Die onderzoeksresultaten worden hieronder graag met u gedeeld. 

​​Dankwoord
Mijn welgemeende dank gaat uit naar:
  • Stadsarchief van Turnhout voor de schenking van de Staatsbladen voor ons Archief.
  • Mijn beide collega’s van Balen Bevrijd, Dhr. Tim Theunis en Dhr. Bram Dierckx, omdat ik mij een negental maanden volledig kon afzonderen en zij beiden de dagelijkse werking van de Werkgroep op zich namen.
  • Mijn werkgever VDL-KTI  bij monde van Dhr. Doris Van Leeuwen, Dhr. François Claes en Dhr. Claude Bourgeois om mij in tijde van tijdelijke werkloosheid de nodige rust te gunnen opdat ik mijn studie optimaal kon realiseren.
  • Mijn familie vrienden en kennissen opdat ik een negental maanden niet heb kunnen participeren aan het familiale en sociale leven.
  • Mijn vriendin Leen voor het geduld en de steun die ze mij de afgelopen maanden gaf en omdat ik op haar bevel twee maal mee op verlof moest om het hoofd leeg te maken.
Foto

Een beeld per gemeente 

Foto
Balen
Eindhout - Veerle - Vorst
Dessel
Geel
Meerhout
Mol
Olmen
Retie

Onderliggende verhoudingen tussen de 10 gemeenten in de regio

Aantal veroordelingen in de regio Zuiderkempen
In totaal werden er binnen de 10 bovenvermelde gemeenten 722 personen veroordeeld wegens collaboratie. 
​
Aantal veroordeelden volgens gemeente (percentage volgens aantal in de regio)
Foto

Aantal veroordeelde mannen  
In totaal werden er 576 mannen veroordeeld. 

Percentsgewijs volgens gemeente 
Foto

Aantal veroordeelde vrouwen
In totaal werden er 146 vrouwen veroordeeld.

Percentsgewijs volgens gemeente
Foto

Leeftijdscategorieën veroordeelde collaborateurs in de regio Zuiderkempen

Aantal veroordeelden volgens grootte (percentsgewijs volgens regio)
Foto

Aantal veroordeelden volgens grootte (percentagegewijs volgens gemeente)
​

70 jarigen: In totaal werden er 6 collaborateurs veroordeeld in de categorie 70-jarigen. 
Foto

60 jarigen: In totaal werden er 27 collaborateurs veroordeeld in de categorie 60-jarigen.
Foto

50 jarigen: In totaal werden er 67 collaborateurs veroordeeld in de categorie 50-jarigen.
Foto

40 jarigen: In totaal werden er 156 collaborateurs veroordeeld in de categorie 40-jarigen.
Foto

30 jarigen: In totaal werden er 171 collaborateurs veroordeeld in de categorie 30-jarigen.
Foto

20 jarigen: In totaal werden er 276 collaborateurs veroordeeld in de categorie 20-jarigen.
Foto

10 jarigen: In totaal werden er 19 collaborateurs veroordeeld in de categorie 10-jarigen.
Foto

​Bevolkingsaantallen in de regio

De geboortecijfers
Percentsgewijze weergave van de veroordeelden geboren volgens gemeente 
Foto

Woonplaats
Percentsgewijze weergave van de veroordeelden volgens gemeente
Foto

Veroordelingen in de hele regio

Strafmaat en sancties
Foto

Collaborateurs veroordeeld met een strafmaat (gevangenisstraf)
Volgens aantallen (percentsgewijs volgens gemeente)
Foto

​Collaborateurs gestraft met een sanctie (geen gevangenisstraf)
Volgens aantallen (percentagegewijs volgens gemeente)
Foto

Strafrechtbanken

De verschillende strafrechtbanken waar de collaborateurs in de regio werden berecht
Aantallen (percentsgewijs volgens regio)
Foto

Jaartal der veroordelingen
Percentsgewijs volgens regio 
Foto

Basis der veroordelingen in de hele regio
 
Samenvatting van alle vergrijpen uit de regio
Omdat niet elk vergrijp terugkomt in alle 10 gemeenten, kan enkel een totaalstand van de basis der veroordelingen worden weergegeven. 

Aantallen en percentage volgens gemeente
Foto

Copyright Balen Bevrijd 


  • WELKOM
    • Wie zijn wij?
    • Ambassadeur Heemkunde Vandaag
    • Over deze website
  • Object van de Maand
    • Januari 2021
    • Februari 2021
    • Maart 2021
    • April 2021
    • Jaaroverzicht 2020 >
      • December 2020
      • November 2020
      • Oktober 2020
      • September 2020
      • Augustus 2020
      • Juli 2020
      • Juni 2020
      • Mei 2020
      • April 2020
      • Maart 2020
      • Februari 2020
      • Januari 2020
    • Jaaroverzicht 2019
    • Jaaroverzicht 2018
    • Vorige Objecten
  • Pop Up Museum
  • Balen tijdens WOII
  • Oorlogsslachtoffers
    • Inventaris
    • Fiches
  • Collaboratie in de Zuiderkempen
  • Projecten
  • Gooi niets weg!
  • Contacteer ons!
  • Links
  • Nieuwe pagina