BALEN BEVRIJD
  • WELKOM
    • Over deze website
  • Virtueel Museum
    • 2025 - Nummer 1
    • 2024 - Nummer 1
    • 2024 - Nummer 2
    • 2024 - Nummer 3
    • 2023 - Nummer 1
    • 2023 - Nummer 2
    • Jaaroverzicht 2022 >
      • Januari 2022
      • Februari 2022
      • Maart 2022
      • April 2022
      • Mei 2022
      • Juni 2022
      • Juli 2022
      • Augustus 2022
      • September 2022
      • Oktober 2022
      • November 2022
      • December 2022
    • Jaaroverzicht 2021 >
      • Januari 2021
      • Februari 2021
      • Maart 2021
      • April 2021
      • Mei 2021
      • Juni 2021
      • Juli 2021
      • Augustus 2021
      • September 2021
      • Oktober 2021
      • November 2021
      • December 2021
    • Jaaroverzicht 2020
    • Jaaroverzicht 2019
    • Jaaroverzicht 2018
    • Archief
  • Pop Up Museum
  • Balen tijdens WOII
  • Oorlogsslachtoffers
    • Inventaris
    • Fiches
  • Projecten
  • Gooi niets weg!
  • Contacteer ons!
  • Links

2025 - Object N° 1 - 80 jaar Vrede

Picture
80 jaar Vrede 
Mei 2025... 85 jaar na de Duitse inval en Achttiendaagse Veldtocht in mei 1940... 80 jaar na de (finale) Bevrijding van de concentratiekampen en 80 jaar na Victory Day op 8 mei 1945 ofwel het bereiken van Vrede in Europa na de Tweede Wereldoorlog... 2025 is een jaar om even stil te staan bij deze belangrijke ankerpunten in onze (oorlogs)geschiedenis, des te meer bij de talrijke slachtoffers die het hoogste offer hebben gebracht voor onze Vrijheid. Ook in Balen en Olmen vielen helaas tientallen militairen en burgers te betreuren... die allemaal slachtoffer werden van het wereldconflict. Om die reden trachten we in dit herdenkingsjaar enkele persoonlijke verhalen, getuigenissen en objecten in de kijker te plaatsen. 

Opdat we hen nooit vergeten. We will remember them.
Picture
Een 'Balense' gesneuvelde kreeg onlangs een gezicht.... 
In 2020 verscheen het herinneringsboek 'Jong en schoon, gij Kempenzoon' met daarin alle persoonlijke verhalen van de gesneuvelde Belgische militairen uit Balen, Olmen, Dessel en Mol. Ondanks de vele en verregaande pogingen om alle slachtoffers een 'gezicht' te geven, werd toen géén portret van Tony Deprez teruggevonden... Onlangs kwam daar verandering in en dook per toeval een foto op. 


Brigadier Tony Theodore Lambert 'Mathieu' Deprez 
Tony Theodore Lambert 'Mathieu' Deprez was een zoon van Gaston Mathieu Deprez en Victorine Noëlle Marie L. Fiévez en werd geboren in Balen-Neet op 5 november 1909. Zijn ouders woonden in Rijsberg en verhuisden nadien naar Luik omdat vader Deprez daar in de industrie was tewerkgesteld. 
Op 23 mei 1931 werd Tony opgeroepen voor de militaire dienstplicht binnen de klasse 1931. Hij kreeg het stamnummer 105/73325 en ging op 29 mei in actieve dienst in get 5de Linieregiment. Uiteindelijk kwam hij op 3 maart 1934 in het Vestigingsregiment Luik terecht en klom hij op tot de graad van Brigadier. Hij diende aanvankelijk in de Geschutsbatterij van het Fort van Flémalle en op 27 juli 1935 ging hij over naar de Batterij van het Fort van Barchon, waar hij mee één van de luchtafweerkoepels bemande. 
Dagboek van de eenheid - Fort van Barchon
Het Fort van Barchon was één van de versterkte vestigingen rondom Luik en vormde samen met het Fort van Pontisse en Fort van Aubin-Neufchâteau een groep van 3 bolwerken in het noordoosten van de Versterkte Positie Luik, ook wel de IIde Groep van het Vestigingsregiment Luik genoemd.
Het Fort van Barchon dateerde reeds uit de late 19de eeuw en lag tussen de stad Luik en Visé. Gedurende de jaren 1930 onderging de vestiging enkele renovatiewerken en moderniseringen. Het fort lag tijdens de meidagen van 1940 in de sector van de 3de Infanteriedivisie.
De Batterij van het fort stond onder bevel van Kapitein-Commandant Aimé Pourbaix en bestond uit 8 koepels: 2 koepels 150 met 1 x C150 kanon; 2 koepels 105 met 2 x C105 L/35 kanonnen en 4 koepels S (I-IV) met 1 x C75 kanon. Daarnaast had het Fort een vijftal observatieposten in de regio:
  • Bunker BM3 te Herkay;
  • Bunker AC1 te Aux Communes;
  • De liftschacht Belle Fleur van de koolmijn du Hasard te Cheratte (Observatiepost OP206);
  • Neuve-Maison (Observatiepost O337);
  • Kerktoren Julémont (Observatiepost O338).
Vanuit die posten werden de vijandelijke troepenbewegingen waargenomen en, per telefoon, doorgegeven aan de schootsburelen van het fort.

Vrijdag 10 mei 1940     
Iets na 5.00u vuurden de C150 kanonnen vanuit Barchon op de bovenstructuur van het belegerde Fort van Eben-Emael. Die dag werden ook de gemeenten Hindel, Remersdaal en Montzen onder vuur genomen.

Zaterdag 11 mei 1940   
In de nacht van 10 op 11 mei 1940 voerde het Fort van Barchon enkele ondersteunende opdrachten uit. In de loop van de dag werd ook opnieuw vuursteun gegeven aan Eben-Emael.

Zondag 12 mei 1940      
De eerste kleine Duitse gevechtsgroepen arriveren aan de rand van het Fort. Het Fort kwam eveneens binnen bereik van de Duitse artillerie te liggen.

Maandag 13 mei 1940     
In de nacht van 12 op 13 mei 1940 werd het Fort van Barchon een eerste maal zwaar gebombardeerd door de Duitse artillerie.

Dinsdag 14 mei 1940     
Er werden verkenners uitgestuurd om de situatie rondom het Fort waar te nemen en nieuwe doelen aan te geven. Iets na 10.00u werd het Fort een eerste maal onder vuur genomen door Duitse duikbommenwerpers.

Woensdag 15 mei 1940    
Er werden nieuwe Duitse troepenconcentraties waargenomen net buiten de perimeter van het fort. Het Fort nam verschillende posities onder vuur.

Donderdag 16 mei 1940   
In de nacht van 15 op 16 mei slopen Duitse infanteristen nogmaals naar het fort. In de loop van de dag nam het Fort van Barchon opnieuw verschillende doelen onder vuur, om vervolgens zelf een artilleriebarage te moeten doorstaan.

Vrijdag 17 mei 1940     
De Duitsers lieten het Fort van Barchon even links liggen. De Duitse artilleriebeschietingen, alsook de luchtaanvallen op het fort bleven echter gedurende de hele dag aanhouden.

Zaterdag 18 mei 1940    
In de loop van de dag onderging het fort verschillende Duitse artilleriebarages, luchtbombardementen en een aanval van de Duitse infanterie. Nadat alle stukken van het fort waren uitgeschakeld hees de Commandant uiteindelijk de witte vlag.
Persoonlijk dagboek van Tony Deprez (samengesteld)
Op 18 mei 1940 richtten Duitse Stuka-duikbommenwerpers en 88mm luchtafweerkanonnen een massale aanval op het Fort van Pontisse. De Duitsers wisten het dak van de vestiging in te nemen en bij de luchtinlaat van het fort werden vlammenwerpers ingezet. De situatie binnen in het Fort van Pontisse werd onhoudbaar. Omdat het Fort van Pontisse doorheen de munitievoorraad zat, werd de bemanning uiteindelijk gedwongen tot overgave.
Ook het Fort van Barchon onderging een vergelijkbaar lot. Bij de dageraad van 18 mei 1940 werd het Fort bestookt door zware kalibers. Rond 06.00u werd ook de rechtse C105 koepel geraakt en buiten dienst gesteld. Bij de linkse C105 koepel was op dat moment een acuut munitietekort. De manschappen brachten samen met Brigadier Tony Deprez nieuwe munitie aan. Vervolgens verliet de Brigadier zijn manschappen en stelde hij zichzelf ter beschikking bij de noordelijke luchtafweerkoepel. Daar werd hij in de vroege voormiddag gedood door een anti-tank kogel die werd afgevuurd op het vizier van de machinegeweren bij de luchttoren.
“Au Fort de Barchon, dans le Tour de prise d’air, le 18 mai 1940 vers 10 heures, le brigadier DEPREZ a été tué d’une balle anti-tank de 20 mm dans le sein, alors qu’il défendait à l’aide d’une fusil-mitrailleur, à l’une des embrasures de la Tour.”
Vrije vertaling:
“In Fort de Barchon, bij de luchtinlaattoren, rond 10 uur op 18 mei 1940, werd Brigadier DEPREZ gedood en kreeg hij een 20mm anti-tank kogel in de borststreek, terwijl hij zijn positie verdedigde met behulp van een machinepistool, bij een van de schietgaten van de toren.”

Iets na 10.00u volgde een nieuw bombardement door duikbommenwerpers, gevolgd door een artilleriebarrage. Tegen de middag werd het opnieuw rustig en stuurden de Duitsers een groep diplomaten, met witte vlag, naar het Fort om te onderhandelen met de Commandant van het Fort. Commandant Pourbaix en Luitenant Jungling ontvingen de Duitse delegatie die de overgave van het garnizoen eiste. Commandant Pourbaix weigerde en zond de delegatie weg.
Daarna keerde Commandant Pourbaix naar zijn troepen terug en gaf hij uitleg over de wensen van de vijand en zijn antwoord daarop. Rond 12.45u vergaderden de officieren van het Fort over de kwestie en werd besloten om het Fort van Barchon te verdedigen zonder echter onnodig mensen op te offeren. Vanaf 13.00u startten de Duitsers opnieuw een hevig bombardement dat aanhield tot 17.00u. Het Fort hield stand en bleef met de laatste resterende C75 koepel de Duitsers onder vuur nemen. Die laatste koepel viel echter iets later buiten werking na een voltreffer. Ook de munitievoorraad was volledig weggewerkt.
Tegen de avond werd het Fort aangevallen door Duitse infanteristen. Alle koepels waren buiten dienst en de bemanning van het Fort kon zich amper weren. Kapitein-Commandant Pourbaix verbrandde alle militaire documenten en Luitenant Jungling beval de volledige vernieling van alle koepels. Rond 18.00u hees de Commandant van het Fort van Barchon uiteindelijk de witte vlag.

Tijdens de finale strijd om het Fort van Barchon kwam ook Brigadier Tony Deprez om het leven.

De krijgsarts van het Fort van Barchon behandelde de gewonde Brigadier en schreef het volgende over het overlijden van Tony Deprez.
“Je sousigne Cahay A., Docteur et médecin mobilisé au Fort de Barchon (Liège) comme Lieutenant médecin de reserve certifie avoir soigné le Brigadier Deprez Tony à la date du 18 mai 1940. Il avait été blessé à la Tour d’air du Nord et est mort de la blessure qui’il venait de recevoir. Son déces à été consigné au Registre Etiologique du Fort.”
Vrije vertaling:
"Ik, ondertekende Cahay H, Geneesheer en gemobiliseerde Geneeskundige in het Fort van Barchon als reserve Luitenant-Arts, verklaar op 18 mei 1940 Brigadier Deprez Tony te hebben behandeld. Hij was gewond geraakt bij de noordelijke luchttoren en stierf aan de verwondingen die hij had opgelopen. Zijn dood werd vastgelegd in het medisch register van het Fort.”
Tony Deprez kreeg eerst een graf in Barchon en werd nadien overgebracht naar Bois-de-Breux. Vlak bij de luchtafweertoren, op de plaats waar Tony ‘Mathieu’ Deprez fataal gewond raakte, is thans nog steeds een kleine herdenkingssteen aanwezig met het opschrift: “Ici est tombé au champ d’honneur le 18-5-40 Deprez Mathieu Brigadier du Fort de Barchon”.
Het stoffelijk overschot van Brigadier Deprez werd aanvankelijk geregistreerd als onbekende soldaat, maar kon op basis van een portretfoto in één van de zakken van zijn uniform worden geïdentificeerd.
Postuum kreeg Tony Deprez de volgende eervolle vermelding bij de uitreiking van het Kruis van Ridder in de Orde van Leopold II:
“Brigadier courageux et dévoué. Est resté malgré un tir violent de l’infanterie ennemie, inébranlable à son poste de fusilier mitrailleur à l’une des embrassures de la ‘Tour de prise d’air’. A été tué à son poste par une balle anti-chars de 20 m/m, le 18 mai 1940 au fort de Barchon.”
Vrije vertaling:
“Moedige en toegewijde Brigadier. Hij bleef ondanks een gewelddadig vuur van de vijandelijke infanterie, onwrikbaar op zijn positie bij het machinegeweer aan een van de schietgaten van de "luchtinlaat toren". Werd op zijn post gedood door een anti-tankkogel van 20 mm op 18 mei 1940 in Fort de Barchon. ”

Tony Deprez ontving postuum de volgende eretekens: 
  • Kruis van Ridder in de Orde van Leopold II met palm
  • Oorlogskruis 1940 met palm
  • Herinneringsmedaille van den Oorlog 1940-1945

Het volledige verhaal van Tony 'Matieu' Deprez én alle andere gesneuvelden uit Balen, Olmen, Dessel en Mol is terug te vinden in het boek B. DIERCKX en D. MAJEWSKI, 'Jong en schoon, gij Kempenzoon', Balen, 2020.  

Opdat we hen nooit vergeten... 
​
Bronnen
Onuitgegeven archiefbronnen
BALEN, Fiches Balense en Olmense oorlogsslachtoffers, (www.balenbevrijd.com/oorlogsslachtoffers.html).
BALEN, Archief Bram Dierckx.
BALEN, Erfgoed Balen, Genealogische databank.
BARCHON, Archief Fort van Barchon.
BRUSSEL, Belgian War Dead Register, Fiche 2796, Deprez Tony.
BRUSSEL, DGHR Evere, Militaire personeelsdossiers.

Websites
De Achttiendaagse Veldtocht, (www.18daagseveldtocht.be).
LECANE, J., ‘Mes souvenirs de guerre et de captivité, Le fort de Barchon au combat’, 2019 (www.masondusouvenir.be).
Oorlogsslachtoffers Balen en Olmen, (www.BalenBevrijd.com). 
Kempense krantenbank, (www.kempensekranten.be). 
War Dead Register, 2025, (www.wardeadregister.be). 

Publicaties
DE FABRIBECKERS, De veldtocht van het Belgisch leger in 1940, Lummen, 1966.
​DIERCKX, B. en MAJEWSKI, D, Jong en schoon, gij Kempenzoon, De gesneuvelden van mei 1940, Balen, 2020.  
FALTER, R., De 18-daagse veldtocht, Groot-Bijgaarden, De Standaard, 1990.
MERTENS, K., Balen tijdens de Tweede Wereldoorlog, Balen, 2004. 
RENAERTS F., Op de vlucht in mei 1940, 2011.
SMOLDERS, F., Olmen tijdens de Tweede Wereldoorlog, Olmen, 1989, 15.
STAR BUSMANN, C.W., VAN DEN HOEN, K.A. en PREGER, J., De bange meidagen van ’40, Rotterdam, s.d.
TAGHON, P., Mei 1940, De Achttiendaagse Veldtocht in België, Tielt, 1990.
VERLEYEN, M. en DE MEYER, M., Mei 1940: België op de vlucht, Antwerpen, 2015.

Copyright Balen Bevrijd 


  • WELKOM
    • Over deze website
  • Virtueel Museum
    • 2025 - Nummer 1
    • 2024 - Nummer 1
    • 2024 - Nummer 2
    • 2024 - Nummer 3
    • 2023 - Nummer 1
    • 2023 - Nummer 2
    • Jaaroverzicht 2022 >
      • Januari 2022
      • Februari 2022
      • Maart 2022
      • April 2022
      • Mei 2022
      • Juni 2022
      • Juli 2022
      • Augustus 2022
      • September 2022
      • Oktober 2022
      • November 2022
      • December 2022
    • Jaaroverzicht 2021 >
      • Januari 2021
      • Februari 2021
      • Maart 2021
      • April 2021
      • Mei 2021
      • Juni 2021
      • Juli 2021
      • Augustus 2021
      • September 2021
      • Oktober 2021
      • November 2021
      • December 2021
    • Jaaroverzicht 2020
    • Jaaroverzicht 2019
    • Jaaroverzicht 2018
    • Archief
  • Pop Up Museum
  • Balen tijdens WOII
  • Oorlogsslachtoffers
    • Inventaris
    • Fiches
  • Projecten
  • Gooi niets weg!
  • Contacteer ons!
  • Links